Op een steenworp afstand van Wijchen, omringd door vijf hectare grond, ligt de unieke woonzorgboerderij De Hagert. Dertig ouderen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking wonen en leven hier samen. De medewerkers en vrijwilligers die op de boerderij werken, richten zich niet op het leveren van de meest efficiënte zorg, maar bieden de zorg die bewoners nodig hebben om een zinvol en betekenisvol leven te kunnen leiden.
Dit artikel verscheen eerder op nieuworganiseren.nu.
Op het terrein van De Hagert staan twee gebouwen: een verpleegtehuis en een huis waar mensen met een verstandelijke beperking wonen, maar eigenlijk woont en werkt iedereen door elkaar. Mensen met een verstandelijke beperking die willen en kunnen werken, helpen mee in de zorg voor de ouderen. Ze maken schoon, schenken koffie of wandelen dagelijks een rondje met een dementerende. “Op De Hagert helpt de lamme de blinde, en andersom”, vertelt Ton Baaijens, één van de initiatiefnemers van De Hagert.
Andere benadering
De bewoners wonen in min of meer zelfstandige woningen van maximaal zes personen. Op het moment dat iemand op de woonzorgboerderij wil komen wonen of werken, kijkt De Hagert welke zorg hij of zij nodig heeft en of die zorg geboden kan worden. Deze benadering heeft ervoor gezorgd dat niet alleen mensen met een verstandelijke beperking of dementie op de boerderij wonen en werken, maar ook mensen met niet-aangeboren hersenletsel, psychische problematiek of met afstand tot de arbeidsmarkt.
Een zinvol leven
De Hagert vraagt zich continu af hoe de zorgvoorziening een plek is en blijft waar mensen op een betekenisvolle manier ouder kunnen worden, ondanks de beperkingen die ze hebben. En dat is in groot contrast met de manier van leven in de grootschalige ouderenzorg, waar de meeste mensen zitten te wachten tot het leven voorbij is. Baaijens: “We gaan bij iedereen op zoek naar datgene wat hij of zij nodig heeft om een goed leven te leiden. Voor de één is dat meewerken in de tuin, voor de ander is dat zorgen voor de dieren op het erf.”
Bij een zinvol leven hoort vrijheid. Met behulp van een dwaaldetectiesysteem hebben bewoners vrij toegang tot het (open) terrein. Van elke bewoner wordt in samenspraak met de familie een inschatting gemaakt van de hoeveelheid vrijheid die hij of zij nodig heeft. Om te voorkomen dat bewoners ongemerkt het terrein verlaten, zijn detectielussen aangelegd. Het personeel kan op die manier zien waar een bewoner is. Op de rand van het terrein is een bushokje geplaatst om reactietijd te creëren. “Soms is een medewerker binnen nog met iemand bezig. Als een bewoner het bushokje ziet, wacht hij of zij hoogstwaarschijnlijk op de bus om naar huis te gaan. Op die manier wordt extra tijd georganiseerd voor de professional”, aldus Baaijens.
Gezamenlijke visie
De zorg wordt individueel afgestemd en persoonlijke aandacht staat centraal. Om ervoor te zorgen dat de bewoners het leven van alledag kunnen leiden, krijgen de zorgprofessionals alle ruimte om de dingen te doen die moeten gebeuren. De professionals werken in zelfsturende teams en er wordt zo min mogelijk gemanaged. De Hagert investeert in plaats daarvan in de gezamenlijk gedragen ontwikkeling. Ieder jaar komt iedereen – vrijwilligers, medewerkers, verzorgers en familieleden van bewoners – bij elkaar om een blik te werpen op de gezamenlijke visie van De Hagert. Waar moet het met De Hagert naartoe de komende jaren? Wat heb je nodig om daaraan een bijdrage te leveren? Welke voorzieningen heb je nodig? De leidinggevende is vooral gericht op het faciliteren van de verzorgenden, zodat zij zoveel mogelijk volgens de visie kunnen werken. “We hebben een aantal pijlers en uitgangspunten die we jaarlijks tegen het licht houden. Op basis van ontwikkelingen in de omgeving en de ervaring die we opdoen, verandert de visie langzaam. Iedereen wordt daarbij betrokken”, aldus Baaijens.
Een gemengd bedrijf
De zorg voor de bewoners wordt gefinancierd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Maar om te voorkomen dat de zorgvoorziening in de toekomst niet enkel afhankelijk is van zorgsubsidie, genereert het ook inkomsten uit andere bedrijfstakken. De Hagert is een gemengd bedrijf, met onder meer een eigen jamproductie en een groentekwekerij. De Hagert beschikt in totaal over vijf hectare grond, en dat wordt optimaal benut. Op het terrein grazen koeien en schapen en zijn moes- fruit- en bloementuinen te vinden.
Bijna alle extra voorzieningen op het terrein van De Hagert zijn gerealiseerd op basis van wederkerigheid. De koeien die in de wei lopen zijn geen eigendom van de zorginstelling, maar komen van een boer in de buurt. De boer heeft extra ruimte en de bewoners van De Hagert kunnen de beesten verzorgen en hebben er plezier van. En datzelfde geldt voor de schapen. Baaijens: “Het kost niks, maar het draagt wel bij om de zorg betaalbaar te maken.”
Duurzame energie
Sinds 2015 stookt De Hagert volledig op houtsnippers, in plaats van op gas. In een overdekte schuur staat een enorme houtkachelinstallatie die dertig personen van warmte en warm water voorziet. Op die manier is De Hagert klimaatvriendelijk, CO2-neutraal en goedkoper uit. De energielasten zijn een stuk minder geworden, waardoor een half fte meer ‘handen aan het bed’ kunnen staan. Verderop op het terrein staat een zonne-akker die stroom levert aan de zorginstelling. De zonne-akker heeft in totaal 51 eigenaren. De leden delen in de winst en houden samen de akker op orde.
Met vallen en opstaan
Hoewel overheden nog steeds geloven in het belang van toenemende regeldruk en verdergaande specialisatie, groeit de belangstelling voor de andere aanpak van De Hagert. Baaijens: “We hebben de wijsheid niet in pacht, maar we zien aan de hand van concrete resultaten dat een andere benadering werkt.”